Rijksdriehoekscoördinaten

Versie door HAABot (overleg | bijdragen) op 3 jun 2023 om 03:00
(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)


Eigenschappen

VoorkeurslabelRijksdriehoekscoördinaten
AfkortingRD
DefinitieCoördinaten in het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting of kortweg Rijksdriehoekscoördinaten (afkorting: RD-coördinaten) zijn de coördinaten in het geodetisch coördinatensysteem dat voor Europees Nederland op nationaal niveau wordt gebruikt als grondslag voor geografische aanduidingen en bestanden, zoals in een geografisch informatiesysteem (GIS) en op kaarten van het kadaster en andere overheden (zoals: Basiskaart Grootschalige Topografie (BGT), kadastrale kaart en topografische kaarten).
SynoniemEPSG:28992, EPSG: 28992, Rijksdriehoeksstelsel, rijksdriehoeksstelsel
Toelichting op definitieKenmerken:

De waarde van de x-coördinaat loopt van west naar oost, die van de y-coördinaat loopt van zuid naar noord. Het is een cartesisch coördinatenstelsel, met als eenheid de meter (met een kleine afwijking door projectie van een bol oppervlak op een plat vlak, zie onder).

Het centrale punt van het stelsel is de spits van de Onze Lieve Vrouwetoren ('Lange Jan') in Amersfoort. Daarom wordt ook wel gesproken van Amersfoortcoördinaten. Dit punt heeft de coördinaten x = 155 000 m, y = 463 000 m. Door deze coördinaten te nemen in plaats van (0;0) heeft elk punt in Europees Nederland op land altijd een positieve waarde voor x en y en is de waarde van de y-coördinaat altijd groter dan de x-coördinaat. Hierdoor kan geen verwarring optreden tussen de x- en de y-coördinaat. Ook ontstaat geen verwarring als ze in kilometers worden uitgedrukt zonder dit te vermelden, zelfs niet op basis van alleen de x-coördinaat, want deze is in Nederland meer dan 1000 meter, terwijl de hoogste y-waarde minder dan 1000 km is.

Deze eigenschappen gelden overigens niet voor het hele geldigheidsgebied (domein), met ook een stukje over de grens, een nauwkeurig omschreven gebied (zie hier onder) waarvan de x-waarde ligt tussen −7 en +300 km en de y-waarde tussen +289 en +629 km. Met deze definities kan een automatische invoercontrole worden uitgevoerd bij gegevensinvoer in databanken. De schijnbare oorsprong (0, 0) van het stelsel ligt 120 km ten zuidoosten van Parijs, op een akker 1 km ten oosten van La Celle-Saint-Cyr. Deze locatie heeft met het stelsel zelf echter niets te maken.

Definitie:
Het stelsel van de Rijksdriehoeksmeting wordt onderhouden door het Kadaster en is gekoppeld aan het European Terrestrial Reference System 1989 (ETRS89). ETRS89 is sinds 1 oktober 2000 het officiële driedimensionale coördinatenstelsel van Europees Nederland. De transformatie van ETRS89 naar RD bestaat uit 3 stappen:

  • Een gelijkvormigheidstransformatie van ETRS89-coördinaten naar geografische coördinaten ten opzichte van de Bessel (1841)-ellipsoïde.
  • Een correctie op basis van interpolatie van een correctiegrid;
  • De RD-kaartprojectie (dubbelprojectie van Schreiber) van geografische RD-coördinaten naar geprojecteerde coördinaten in RD.

De totale transformatie van ETRS89 naar RD en NAP (en vice versa) heeft in 2000 de naam RDNAPTRANSTM gekregen. In 2005 is er een versie RDNAPTRANSTM2004 met nieuwe parameters voor de gelijkvormigheidstransformatie (plus het nieuwe NLGEO2004-geoïdemodel) gepubliceerd. In de versie RDNAPTRANSTM2008 zijn de parameters van de gelijkvormigheidstransformatie opnieuw herzien vanwege bijstelling van de ligging van Nederland in Europa. In 2019 is met de publicatie van RDNAPTRANSTM2018 de volgorde van de stappen aangepast om aan te sluiten bij een praktijkstandaard. Hierbij zijn tevens de parameters van de gelijkvormigheidstransformatie en het correctiegrid herzien (plus het nieuwe NLGEO2018-geoïdemodel).

Projectie:
De voor de RD gebruikte kaartprojectie is een conforme projectie, de dubbelprojectie van Schreiber:

  • Eerst een conforme projectie van de ellipsoïde van Bessel naar een bol (de zogenaamde rekenbol). De straal van de bol is gelijk aan de gemiddelde kromtestraal van de Bessel-ellipsoïde in Amersfoort.
  • Het tweede deel van de projectie is een stereografische projectie (dus ook conform) van de bol naar het platte vlak. Als projectievlak is een vlak gekozen dat de bol snijdt op een afstand van ongeveer 122 km van het centrale punt Amersfoort. Het projectiepunt ligt diametraal tegenover het centrale punt aan de andere kant van de bol. Het kaartvlak (projectievlak) is evenwijdig aan het raakvlak van de aarde (ellipsoïde van Bessel) in Amersfoort. Iedere projectie van het gekromde aardoppervlak naar een plat kaartvlak geeft een vertekening, maar door het vlak te laten snijden met de aardbol in plaats van te raken in het centrale punt, is deze vertekening minimaal.

Bij de RD-projectie worden hoeken waarheidsgetrouw afgebeeld, afstanden niet, behalve op de snijcirkel van het projectievlak. De vertekening is echter klein, altijd minder dan 18 cm/km.

Geldigheid:
Het geldigheidsgebied van RDNAPTRANS-versies 2000, 2004 en 2008 (beschreven in de publicatie van de NCG[2]) beslaat een nauwkeurig omschreven gebied binnen de rechthoek tussen x-waarde −7 km en +300 km en de y-waarde tussen +289 km en +629 km. Globaal komt dit overeen met Europees Nederland en een gebied tot 25 km uit de kust en 25 tot 50 km over de grens met België en met Duitsland.

260px-RDbounds.png

Realisatie:
Om ervoor te zorgen dat alle landmeters van Nederland in RD kunnen werken, onderhoudt de afdeling Rijksdriehoeksmeting van het Kadaster punten in heel Europees Nederland waarvan zij de RD-coördinaten bepaald hebben. Voor ongeveer 5500 van deze zogenaamde RD-punten is de ligging nauwkeurig bepaald door middel van driehoeksmeting. Voor het grootste deel zijn dat spitsen van kerktorens die alleen geschikt zijn als richtpunt.

Sinds 1987 wordt er ook gewerkt met relatieve GPS-metingen en zijn er zo'n 400 zogenaamde GPS-kernnet punten gemaakt die geschikt zijn voor het opstellen van landmeetkundige GNSS-apparatuur. Van deze punten zijn ook de ETRS89-coördinaten en de NAP-hoogte bepaald ten opzichte van continu actieve GNSS-referentieontvangers. De data van deze ontvangers is gratis beschikbaar als referentie voor landmeters in de vorm van bestanden en voor een deel van de ontvangers (AGRS.NL) als data stream.

Op basis hiervan kan echter niet overal in Nederland snel een nauwkeurige positie bepaald worden. Hiervoor zijn meer referentiestations nodig. Veel landmeters gebruiken daarom een eigen referentiestation of een dienst van een van de commerciële aanbieders van een landelijk netwerk van referentiestations. De beheerder van dergelijke private referentiestations kan de coördinaten van een referentiestation door het Kadaster laten bepalen en ontvangt dan een certificaat dat het referentiestation past binnen de geodetische infrastructuur van Nederland. Door deze gecertificeerde referentiestations is het gebruik van de traditionele RD-punten en GPS-kernnet afgenomen. Het Kadaster is daarom gestopt met het controleren van de coördinaten van al deze punten. Slechts van een selectie van ongeveer 125 stabiel gefundeerde punten worden de coördinaten nog eens in de vijf jaar gecontroleerd. In de gratis beschikbare database RDinfo zijn deze punten dus te herkennen aan coördinaten die maximaal vijf jaar geleden bepaald zijn.
Exacte overeenkomsthttps://nl.wikipedia.org/wiki/Rijksdriehoekscoördinaten, https://epsg.io/28992, https://epsg.io/7415
Afbeelding van260px-RijksdriehoeksmetingNulpunt.jpg


Symbolische markering in de vloer van de Onze Lieve Vrouwetoren in Amersfoort onder de spits
Video van
StatusConcept

Relaties

VertrekpuntRelatieEindpunten
RijksdriehoekscoördinatenBreder
RijksdriehoekscoördinatenBron van
RijksdriehoekscoördinatenGerelateerd

Afgeleide relaties

VertrekpuntRelatieEindpunt
European Petroleum Survey Group geodetic parameter dataset (Begrip)GerelateerdRijksdriehoekscoördinaten
coördinaten referentie systeem (Begrip)GerelateerdRijksdriehoekscoördinaten
kaartprojectie (Begrip)GerelateerdRijksdriehoekscoördinaten
uurhok (Begrip)GerelateerdRijksdriehoekscoördinaten
Rdf.jpg



RD & NAP in EPSG codering:
De officiële naam is RD en niet RD-new, dit is slechts de naam in EPSG. De combinatie van RD en NAP heeft EPSG-code 7415. Bij puntenwolken bijv. moet EPSG:7415 gebruikt worden in plaats van 28992 indien deze in NAP en RD zijn vastgelegd. (https://epsg.io/7415)