geodetisch datum

Eigenschappen

Voorkeurslabel	geodetisch datum
Definitie	Een geodetisch datum is de relatie tussen de aarde en een specifiek geodetisch coördinatensysteem. De niet wiskundig uit te drukken vorm van de aarde – de geoïde – wordt in de meeste datums benaderd door een wel wiskundig uit te drukken ellipsoïde, specifiek een referentie-ellipsoïde. De relatie tussen de geoïde en de ellipsoïde wordt uitgedrukt door middel van een aantal parameters. Deze omvatten de vorm en grootte van de referentie-ellipsoïde en de ligging, oriëntatie en schaalfactor daarvan ten opzichte van de aarde.
Synoniem	geodetisch datums
Toelichting op definitie	Er wordt onderscheid gemaakt tussen een horizontale en een verticale datum. Met behulp van een horizontale datum kan de positie op aarde worden uitgedrukt, terwijl met de verticale datum de hoogte wordt bepaald. Horizontale datums Er zijn wereldwijd honderden datums. De meeste zijn gebaseerd op de verschillende referentie-ellipsoïdes, maar ook de bol en zelfs het platte vlak worden in een aantal gevallen gebruikt. De coördinaten voor een specifieke positie kunnen aanmerkelijk verschillen tussen de vele datums. Het verschil tussen twee datums kan honderden meters bedragen. Lokale datums Pas sinds de komst van satellieten is het mogelijk om wereldwijd bruikbare datums te definiëren. Voor die tijd was men aangewezen op driehoeksmetingen. Veel landen ontwikkelden eigen datums en kozen ellipsoïdes die zo goed mogelijk aansloten bij de vorm van de aarde ter plaatse van het gebied dat geprojecteerd moet worden. Deze ellipsoïdes waren over het algemeen niet geocentrisch. Regionale datums Na de Tweede Wereldoorlog werd met behulp van vroege computers en nieuwe metingen in Europa een meerdere landen omvattend regionaal datum ontwikkeld, het ED50. Wereldwijde datums Eind jaren vijftig van de twintigste eeuw begon het Amerikaanse ministerie van Defensie een wereldwijd datum te ontwikkelen. Dit werd WGS 60, later aangepast als WGS 66, WGS 72 en de meest recente versie WGS 84. <br\> Regionale en wereldwijde ellipsoïdes om het aardoppervlak te benaderen. Parameters Een geodetische datum heeft verschillende parameters. Allereerst zijn dit de afplatting f en de equatoriale straal a van de referentie-ellipsoïde. Als de ellipsoïde niet geocentrisch is, zijn er ook nog drie translatieparameters ΔX, ΔY en ΔZ ten opzichte van het massacentrum van de aarde. Indien de ellipsoïde gedraaid is ten opzichte van de aarde, dan zijn er ook nog drie rotatieparameters ωX, ωY en ωZ. Als laatste is er de schaalfactor S. Transformatie Om posities uit een datum uit te drukken in een andere datum kan bij kleine afstanden gebruik worden gemaakt van vooraf bepaalde verschillen in lengte en breedte. Voor grotere afstanden is dit echter te onnauwkeurig en zal gebruikgemaakt moeten worden van transformatieformules om een datumconversie uit te voeren. Er zijn verschillende formules zoals de Helmert-transformatie, de Molodensky-transformatie en de Bursa-Wolf-transformatie. Niet tussen alle datums kan echter een dergelijke transformatieformule worden toegepast. Verticale datums Naast de horizontale coördinaten, definieert de geodetische datum ook een hoogte. Er zijn echter verschillende manieren om hoogtes uit te drukken, afhankelijk van het gekozen referentievlak. Dit kan naast de referentie-ellipsoïde van de geodetische datum ook een niveauvlak, hoogteherleidingsvlak of reductievlak. De hoogte ten opzichte van de ellipsoïde is de ellipsoïdale hoogte of normaalhoogte h. De ellipsoïde kan echter sterk afwijken van het topografisch oppervlak. Dit oppervlak wordt beter benaderd door de geoïde. Het hoogteverschil tussen de geoïde en de ellipsoïde is de geoïdehoogte N. De hoogte van het topografisch oppervlak boven de geoïde is de orthometrische hoogte H. Richting polen convergeren de equipotentiaalvlakken van gelijke zwaartekrachtspotentiaal. Bij gelijke orthometrische hoogte boven de geoïde zal op de polen een hogere zwaartekracht heersen dan op de evenaar. Dat heeft tot gevolg dat gelijke orthometrische hoogte niet waterpas zijn. De hoogte waarvoor dit wel geldt, is de dynamische hoogte Hd. Ook lokaal kan deze afwijken, zoals in bergachtige gebieden. Watermassa's hebben een gelijke dynamische hoogte, terwijl een driehoeksmeting zou kunnen wijzen op een helling. In Europa dient het NAP als referentievlak, hoewel dit niet door alle Europese landen ook gebruikt wordt. In de Verenigde Staten en Canada worden het North American Vertical Datum van 1988 (NAVD 88) en het International Great Lakes Datum van 1985 (IGLD 85) gebruikt voor geodetische doeleinden. De relatie tussen het reliëf of topografisch oppervlak (de werkelijke vorm van de aarde), de geoïde en een referentie-ellipsoïde: 1. oceaan 2. ellipsoïde 3. lokale verticaal 4. continent 5. geoïde
Exacte overeenkomst	https://nl.wikipedia.org/wiki/Geodetisch_datum

Relaties

Vertrekpunt	Relatie	Eindpunten
geodetisch datum	Bron van	Wikipedia begrippen (Informatiebron)
geodetisch datum	Gerelateerd	remote sensing (Begrip)

Afgeleide relaties

Vertrekpunt	Relatie	Eindpunt

Een geodetisch datum is de relatie tussen de aarde en een specifiek geodetisch coördinatensysteem. De niet wiskundig uit te drukken vorm van de aarde – de geoïde – wordt in de meeste datums benaderd door een wel wiskundig uit te drukken ellipsoïde, specifiek een referentie-ellipsoïde. De relatie tussen de geoïde en de ellipsoïde wordt uitgedrukt door middel van een aantal parameters. Deze omvatten de vorm en grootte van de referentie-ellipsoïde en de ligging, oriëntatie en schaalfactor daarvan ten opzichte van de aarde.

Beschrijving van de generieke kenmerken waarover een object dient te beschikken om te worden geclassificeerd als instantie van een specifiek objecttype.

De typering van het structurele verband tussen een object van een objecttype en een (ander) object van een ander (of hetzelfde) objecttype.

Een natuurlijk dan wel niet-natuurlijk persoon waarvan de waterbeheerder gegevens bewaart.

De Aarde (soms de wereld of Terra genoemd) is vanaf de Zon gerekend de derde planeet van het zonnestelsel.

Een geodetisch coördinatensysteem is een coördinatensysteem zoals dat in de geodesie (landmeetkunde) gedefinieerd wordt. Uit praktische overwegingen en om historische redenen bestaan er veel verschillende lokale, regionale en wereldwijde coördinatensystemen. Deze coördinatensystemen worden ook veelvuldig buiten de geodesie gebruikt. Bij toepassingen die een minder hoge precisie vereisen, kunnen sommige coördinatensystemen die geodetisch gezien verschillend zijn, als gelijk behandeld worden.

Het verticaal in de grond drukken van een stalen damwand middels een hydraulische cilinders, waarbij de reactiekracht wordt ontleend aan reeds in de grond aanwezige planken of aan een ballastframe, waaraan de machine zich vastklemt.

In het algemeen is een vorm hoe een voorwerp zintuiglijk (tast, zicht, enzovoorts) op de mens overkomt, bijvoorbeeld cirkel, vierkant, rechthoek, ovaal, driehoek.

De geoïde is het vlak op gemiddeld zeeniveau, waar dezelfde zwaartekrachtspotentiaal heerst: het equipotentiaalvlak. Dit vlak staat in elk punt loodrecht op de richting van de zwaartekracht en ligt dus overal waterpas.

Geconcentreerde uitstroming van kwelwater.

Een referentie-ellipsoïde of kortweg ellipsoïde is een omwentelingsellipsoïde, die een benadering voor de vorm van de Aarde vormt. Een dergelijke benadering is vanwege de afplatting van de Aarde een betere beschrijving voor de vorm van de Aarde dan een bol. De Aarde is aan de polen namelijk platter dan aan de evenaar. Hoewel de term sferoïde wiskundig preciezer is, wordt meestal de term ellipsoïde gebruikt.

Een referentie-ellipsoïde of kortweg ellipsoïde is een omwentelingsellipsoïde, die een benadering voor de vorm van de Aarde vormt. Een dergelijke benadering is vanwege de afplatting van de Aarde een betere beschrijving voor de vorm van de Aarde dan een bol. De Aarde is aan de polen namelijk platter dan aan de evenaar. Hoewel de term sferoïde wiskundig preciezer is, wordt meestal de term ellipsoïde gebruikt.

Een eigenschap van een systeem, medium, organisme of object die kan worden gemeten of bepaald.

Een coëfficiënt die de grootte van een systeemkenmerk aangeeft. Hierbij kunnen twee soorten parameters worden onderscheiden: een harde parameter en een zachte parameter.

Een geodetisch datum is de relatie tussen de aarde en een specifiek geodetisch coördinatensysteem. De niet wiskundig uit te drukken vorm van de aarde – de geoïde – wordt in de meeste datums benaderd door een wel wiskundig uit te drukken ellipsoïde, specifiek een referentie-ellipsoïde. De relatie tussen de geoïde en de ellipsoïde wordt uitgedrukt door middel van een aantal parameters. Deze omvatten de vorm en grootte van de referentie-ellipsoïde en de ligging, oriëntatie en schaalfactor daarvan ten opzichte van de aarde.

Beschrijving van de generieke kenmerken waarover een object dient te beschikken om te worden geclassificeerd als instantie van een specifiek objecttype.

Een maar is een (voornamelijk) Groningse naam voor een waterloop. Maren zijn meestal smalle, ondiepe, onregelmatige, soms ook niet-natuurlijke stroompjes (slootjes) die al eeuwenlang door het landschap stromen.

Eenheid van lengte, die volgt uit de vaste numerieke waarde van de snelheid van het licht in vacuüm c, die is vastgesteld op 299 792 458, uitgedrukt in m•s-1, waarbij de seconde volgt uit de cesiumfrequentie.

In de astronomie is een satelliet een object dat in een baan om een ander object beweegt. Dit is vrijwel altijd onder invloed van de zwaartekracht, met, in het geval van een kunstmaan, alleen aandrijving voor koerscorrecties.

Tijd in klassieke zin is het verschijnsel dat van een gebeurtenis gezegd kan worden dat deze na of voor een andere gebeurtenis plaatsvindt. Een gebeurtenis vindt plaats op een tijdstip of moment.

Het stijgen van de waterspiegel als gevolg van toenemende rivierafvoer.

Een driehoeksmeting of triangulatie is een meetmethode die gebruikmaakt van het feit dat een driehoek volledig bepaald is als één zijde (de basis) en de aanliggende hoeken bekend zijn.

Een topografische - en internationaal rechtserkende eenheid.

Het geheel van virtuele en fysieke (aanwijsbare) opdelingen en indelingen van het aardoppervlak.

Een computer is een apparaat waarmee gegevens volgens formele procedures (algoritmen) kunnen worden verwerkt. Meestal wordt met het woord computer een elektronisch, digitaal apparaat bedoeld, maar er bestaan ook mechanische en analoge computers. Daarnaast kan een computer in verschillende talstelsels zoals het decimale (tientallige) of binaire (tweetallige) stelsel werken. De huidige computers werken altijd in het binaire stelsel.

Op de streek betrekking hebbend.

Het World Geodetic System 1984 (WGS 84) is het coördinatenreferentiesysteem voor de aarde dat, op enkele centimeters na, gelijk is aan het officiële (maar minder bekende) International Terrestrial Reference System ITRS.

Het aardoppervlak is het grensvlak tussen de vaste aardkorst, samen met het erop gelegen water, en de atmosfeer. Het aardoppervlak beslaat ongeveer 510 miljoen km² en kan op verschillende manieren in halfronden of hemisferen worden ingedeeld.

Lengte van de rechte lijn, uitgedrukt in centimeters, die het nulpunt van de cirkelvormige raai verbindt met het middelpunt van die cirkelvormige raai.

Watergordijn wat over een stuw of waterval heen stroomt.

Een hoeveelheid afstand.

Minimale lengte van een recht lijnstuk tussen twee evenwijdige rechte lijnen (in twee dimensies) of vlakken (in drie dimensies) die een bepaalde geometrische vorm omsluiten.

Een coördinatentransformatie is het omrekenen van de coördinaten van een object in het ene coördinatenstelsel naar de coördinaten in een ander stelsel.

Getal in een sequentie van n getallen om de positie van een punt in een n-dimensionale ruimte te bepalen

De hoogte van een geografische locatie (bijvoorbeeld een berg of plateau) wordt opgegeven in meters (of andere lengtemaat) ten opzichte van een referentieniveau: het nulvlak.

Tweedimensionale ruimte die gebruikt wordt bij het bepalen van de loodrechte afstand van dat vlak tot punten in de (driedimensionale) ruimte.

Het vlak van waaruit op de zeekaart alle waterdiepten en enkele hoogten zijn aangegeven.

Verschil in waterhoogte tussen twee punten van een oppervlaktewaterlichaam op een bepaald tijdstip.

In de verzadigde zone kan deze grootheid worden gemeten met een piëzometer waarvan de hoogte t.o.v. een referentievlak bekend is. De som van drukhoogte en plaatshoogte.

Plaatsbeschrijving.

Een oppervlak in de driedimensionale meetkunde kan intuïtief worden gezien als een ruimtelijk object waarop men in twee onafhankelijke richtingen kan bewegen, zoals op een boloppervlak. Dit in tegenstelling tot een lijn, waar men slechts één bewegingsrichting heeft, namelijk langsheen de lijn zelf.

Hoogte van een punt ten opzichte van de geoïde.

Verschil in waterhoogte tussen twee punten van een oppervlaktewaterlichaam op een bepaald tijdstip.

Richting is de informatie over de relatieve ligging van een plaats ten opzichte van een andere, zonder de afstand te specificeren.

In de elektriciteitsleer is een pool een van de aansluitpunten van een stroombron, waartussen een elektrische spanning heerst. Zo heeft een batterij een plus- en een minpool. Tussen de twee polen staat de spanning die de batterij geeft. Door een verbinding te maken tussen de twee polen ontstaat er daar een elektrische stroom tussen.

De zwaartekracht of gravitatie is een aantrekkende kracht die twee of meer massa's op elkaar uitoefenen.

Het geheel van virtuele en fysieke (aanwijsbare) opdelingen en indelingen van het aardoppervlak.

Een driehoeksmeting of triangulatie is een meetmethode die gebruikmaakt van het feit dat een driehoek volledig bepaald is als één zijde (de basis) en de aanliggende hoeken bekend zijn.

Onder helling gelegen vlak.

Het Nederlands standaard vergelijkingsvlak voor de hoogteligging.

De natuurlijke oneffenheid van een oppervlak

Verzamelnaam voor de grote wereldzee, die in totaal 70,8% van de aarde omvat

Obligatoire verbintenisscheppende, meerzijdige rechtshandeling in de vorm van een wilsovereenkomst tussen twee of meer partijen gericht op het in het leven roepen van verbintenissen.

De typering van het structurele verband tussen een object van een objecttype en een (ander) object van een ander (of hetzelfde) objecttype.

Grondwater dat op natuurlijke wijze uit het aardoppervlak tevoorschijn komt.

Het systeem dat de in te winnen grootheden levert.

Een bron is de plaats of organisatie waar bepaalde informatie is ontstaan en/of beschikbaar wordt gesteld, of de documenten waarin die informatie is vervat.

Punt van waaruit grondwater wordt onttrokken.

Oorsprong van een emissie.

Een begrip is een entiteit waarmee een bepaalde klasse, een idee of een relatie als object aangeduid kan worden.

In de wiskunde is de afgeleide of het differentiaalquotiënt een maat voor verandering van een functie ten opzichte van verandering van zijn variabelen. Voor een functie in één variabele is de afgeleide de limiet van de verhouding tussen de verandering in de functiewaarde en de verandering in de variabele die daaraan ten grondslag ligt.

De typering van het structurele verband tussen een object van een objecttype en een (ander) object van een ander (of hetzelfde) objecttype.

Een natuurlijk dan wel niet-natuurlijk persoon waarvan de waterbeheerder gegevens bewaart.